Xi zal zichzelf tot heerser voor het leven kronen

Het 20^e Nationale Partijcongres in China, van 16 tot 22 oktober, is bijna achter de rug. Open Doors sprak met specialist christendom en religieus beleid in China, Brent Fulton, over de impact van dit congres voor de situatie van de kerk in de Chinese volksrepubliek.  

Waar gaat het 20^e congres over? En wat maakt het zo anders dan de voorgaande?  

“Elke vijf jaar houdt de Communistische Partij in China een groot congres, met de focus op de leiderschapsverkiezingen. Er worden honderden leden gekozen voor het machtige Centrale Comité. Al is de term ‘gekozen’ natuurlijk verwarrend, want de kandidaten zijn van tevoren aangewezen en gecontroleerd. Het grootste deel van het congres is dan ook een formaliteit. 

De secretaris-generaal van de partij wordt over het algemeen ook gekozen als president van China. Normaal gesproken zegt het partijprotocol dat iemand slechts twee termijnen van vijf jaar kan dienen als secretaris-generaal. We verwachten echter dat president Xi Jinping dit naast zich neer zal leggen, en zichzelf tot heerser voor het leven zal kronen in China. In 2018 al liet Xi Jinping de Chinese grondwet herzien om de termijnen voor president af te schaffen. 

Dit congres draait helemaal om Xi Jinping – hij laat zich kronen als opperste leider van China en daarbij komen zijn ideeën als de belangrijkste man in China de leidende gedachte.” 

Hoe kijkt de Chinese bevolking naar dit Congres?  

“China kent al heel lang een autoritair bewind, dat min of meer los functioneert van zijn onderdanen. De gewone bevolking heeft geen macht om te beïnvloeden wat de Partij doet. De mensen met sterke nationalistische gevoelens of degenen die zich achtergesteld voelen, zien Xi als een sterke leider die goed is voor China. Velen in de middenklasse en de elite hebben echter geleden onder de strenge Covid-maatregelen. Ook zijn ze erg boos over de aanpak van privé-onderwijs – terwijl het krijgen van een goede opleiding hoge prioriteit heeft in China. Velen van hen zijn al op zoek naar mogelijkheden om China te verlaten.”  

Hoe kijkt Xi Jinping naar de rol van het christendom in China?  

“Om zijn houding tegenover het christendom en het huidige religieuze beleid te begrijpen, is het van belang te weten hoe Xi Jinping China’s plaats in de wereld ziet. De droom van Xi  in de laatste tien jaar gaat over de verjonging van China’s eeuwenoude beschaving. In één zin: “Maak China weer groot”. President Xi ziet het gevestigde internationale systeem, dat door het Westen wordt geleid, als een obstakel voor China om zijn rechtmatige plaats op het wereldtoneel in te nemen. De Chinese president is vooral gekant tegen internationale normen – bijvoorbeeld op het gebied van mensenrechten, die al bijna een eeuw lang wereldwijd als vanzelfsprekend worden beschouwd.  

Tegenover deze internationale normen, waaraan de meeste westerse landen zich willen houden, zet Xi Jinping zijn eigen socialistische kernwaarden (welvaart, democratie, burgerzin, harmonie, vrijheid, gelijkheid, rechtvaardigheid, rechtsstaat, patriottisme, toewijding, integriteit, vriendschap). Als je naar deze lijst kijkt, zou je kunnen zeggen dat veel hiervan erg bekend voorkomen; maar de manier waarop de partij en Xi Jinping deze definiëren wijkt erg af van de internationale standaard. 

Xi’s aanpak is gericht tegen de westerse waarden en cultuur. Hij gelooft dat het christendom een belangrijk onderdeel is van het westerse waardensysteem. Vandaar zijn verzet tegen het christendom.” 

Hoe uit zich dit?  

“Dit speelt op twee belangrijke manieren. In de eerste plaats is er de laatste jaren binnen de Communistische Partij grote aversie tegen buitenlandse invloeden. Zij wil de westerse invloed terugdringen. 
In de tweede plaats is er sprake van proactieve pogingen om religie meer Chinees te maken, de zogeheten ‘sinificatie’ van religie. Deze ‘verchinezing’ is een poging om de ‘buitenlandse’ elementen van religie te verwijderen en religie meer in overeenstemming te brengen met China’s traditionele cultuur en de eisen van de Partij.” 

Hoe lang en hoe effectief is de strategie van verchinezing? Zijn er al effecten te zien? 

“De campagne voor verchinezing krijgt op een aantal manieren gestalte. Begin 2014 zijn meer dan duizend kruizen verwijderd uit kerken in Wenzhou en omgeving. Dat was deels een poging om de indruk te verminderen dat het christendom algemeen geaccepteerd is in de Chinese samenleving. Zo zijn de zichtbare symbolen van het christendom verwijderd en vervangen door Chinese vlaggen of partijvaandels.  
Sommige Drie-Zelfkerken zijn omgebouwd tot culturele centra, die de Partij nu gebruikt om haar eigen waarden en doelen te promoten. We hebben gezien dat de officiële kerken posters moeten ophangen die de Schrift vergelijken met de leer van Confucius en overeenkomsten aanwijzen tussen wat christenen geloven en wat Confucius onderwees. Het is een duidelijke tendens van de overheid. Ik denk dat het gevaar bestaat dat de Partij een grotere bemoeienis krijgt in kerkelijke aangelegenheden. Dit is al gebeurd binnen de officiële kerkelijke kringen. Maar als de Partij ook probeert af te dwingen dat deze kerken de lessen van Xi Jinping of zijn toespraken bestuderen of gaat bepalen waar mensen over praten, dan is dat een enorme bedreiging voor de kerk.  

Hoewel ik die trend  nu niet direct zie gebeuren, weten we dat lokale ambtenaren in contact staan met kerkleiders. Dat doen ze al enige tijd. Het is zeker mogelijk dat ze onder druk komten te staan van hun superieuren om iets te doen tegen afwijkende ideologieën van bijvoorbeeld huiskerkgroepen.”  

Welke positieve ontwikkelingen zien we in de Chinese kerk?  

“Je zou naar de huidige situatie in China kunnen kijken en zeggen dat die nijpend is – dat de christenen veel beperkingen ondervinden, en dat is waar. Maar aan de andere kant zien we God zelfs in deze situatie aan het werk. 

Ondanks dat internationale non-profits niet mogen werken in China, is die ruimte er nog wel voor lokale organisaties. Dat zorgt er ook voor dat de kerk minder kan en hoeft te steunen op buitenlanders.” 

China staat op plaats 17 op de Ranglijst Christenvervolging van 2022.