30 jaar Ranglijst Christenvervolging

‘De ranglijst lost niks op’

De publicatie van de Ranglijst Christenvervolging is in dertig jaar uitgegroeid tot een vertrouwde traditie. Oorspronkelijk was het overzicht alleen bedoeld voor intern gebruik. Hoe is het gekomen dat de ranglijst tot ver buiten Open Doors gezag heeft? ‘Regeringen willen geen gezichtsverlies lijden.’

Vanaf het prilste begin in de jaren negentig was Wybo Nicolai, onderzoeker bij Open Doors, betrokken bij het opstellen van de ranglijst. Wonderlijk genoeg lag er geen idealisme ten grondslag aan dit overzicht: met de val van het IJzeren Gordijn in 1989 verdween de noodzaak om Bijbels naar Oost-Europa te smokkelen. “We hielden ineens geld en personeel over. Open Doors International gaf mij in 1991 de opdracht uit te zoeken in welke landen we al actief waren en waar we konden uitbreiden”, vertelt Nicolai. “Zo ontwikkelde ik een wetenschappelijke methode om de omvang van vervolging en het aantal vervolgde christenen objectief en wereldwijd in kaart te brengen.”

Dat was een megaklus: internet bestond nog niet en veel berichten moesten per fax verstuurd. Toch zag binnen twee jaar de eerste Ranglijst Christenvervolging het levenslicht. Nicolai: “Met dat overzicht in 1993 konden de veldteams en het leiderschap vooruit. Pas later in de jaren negentig groeide het idee om de achterban ermee op de hoogte te brengen.”

Het bleek een gouden greep. “De ranglijst ontpopte zich tot een fantastisch instrument voor bewustmaking en gebedsactiviteit van onze supporters. De lijst zorgde voor een koerswending, omdat Open Doors voortaan in élk land waar vervolging plaatsvindt aan de slag ging.”

Gezaghebbend

De pretentie om de best geïnformeerde organisatie voor geloofsvervolging te zijn, zette druk op het onderzoek; er werd een klein team opgezet. In de media klonk soms twijfel over methodiek en betrouwbaarheid van het jaarlijkse overzicht, overheden reageerden ontkennend of vijandig op de publicatie. In 2012 besloot Open Doors met een veel meer gedetailleerde vragenlijst de kritiek te weerleggen. Mede door die aanscherping groeide de ranglijst uit tot een gezaghebbend document.

Europarlementariër Peter van Dalen (CU) stelt dat hij de lijst ‘zeer geregeld’ gebruikt. “In debatten helpt dit mij om de ernst van mensenrechtenschendingen en de problematiek van christenvervolging concreet met voorbeelden te benadrukken. Ik kan collega’s en functionarissen in het Europees Parlement laten zien hoe ingrijpend en ernstig het allemaal is. Zo kregen we bijvoorbeeld de penibele situatie van Algerijnse kerken op de agenda van Brussel.”

Het nut van de ranglijst is boven iedere twijfel verheven, meent journalist Gerard ter Horst van het Nederlands Dagblad. In zijn vele jaren bij de redactie kerk en religie vormde de ranglijst een bron van nieuws. Behalve overzicht (“altijd handig”) bracht de lijst zicht “op landen die normaliter niet zo vaak in het nieuws komen, zoals de Malediven. Het risico is wel dat je leed bij nummer 50 anders of minder inschat dan bij nummer 10.”

Als “gelovige journalist” vindt Ter Horst de ranglijst “zeer relevant, al zijn er vele gradaties in vervolging. Als één lid lijdt, lijden allen mee; wanneer er bijvoorbeeld Iraanse asielzoekers de kerkelijke gemeente binnenkomen, komt daarmee de situatie in Iran als vanzelf (weer) op het netvlies.”

Goede traditie

In de ogen van historicus dr. Amanda Kluveld, universitair hoofddocent aan de Universiteit Maastricht, is de jaarlijkse publicatie voor de pers “bijna een traditie” geworden. “Het zou goed zijn als de gehele politiek hier ook aan meedoet”, voegt ze eraan toe. Dat de ranglijst voor veel kerken in Nederland, maar ook voor moslims nog geen brandend thema is, betreurt ze. “Blijf volhouden en herhalen”, raadt zij aan. “Zoek aansprekende mensen. Benader de wetenschap, bijvoorbeeld voor onafhankelijk onderzoek, of stel een leerstoel in. Verken de mogelijkheden van sociale media, en van seculiere vrouwenbladen tot jongerenplatforms. Ga kerken langs, houd lezingen en bid om wijsheid.”

De ranglijst is bitterhard nodig, benadrukt Open Doors-onderzoeker Nicolai. “Omdat het eenvoudig laat zien dat christenvervolging een enorme kwestie is: er worden honderden miljoenen christenen gediscrimineerd of verdrukt.” Hij herinnert aan de in september overleden oprichter van Open Doors, Anne van der Bijl, die Open Doors zag als eindtijdbediening. “In onze tijd heeft het evangelie vrijwel alle landen bereikt. Dan zal volgens de Bijbel de haat van álle volken zich richten tegen christenen: vervolging is niet langer regionaal of nationaal, maar mondiaal.”

Wijzend op de ranglijst, ziet Nicolai een “fenomenale groei van vervolging” in de afgelopen tien jaar, naar zeker 360 miljoen christenen. “Die zorgwekkende tendens verergert in rap tempo. We moeten niet denken dat we met de ranglijst vervolging kunnen oplossen. Wel kunnen we vervolgde christenen helpen sterk te staan om het getuigenis van Jezus te verkondigen.”

Grimmig, toch blij

ND-journalist Ter Horst zou meer nieuws uit het gesloten Noord-Korea wensen. “Het land staat al jaren op nummer 1, maar de informatievoorziening is beperkt en sneeuwt onder in het internationale nieuws over ellende en oorlog elders.”

Het totaalbeeld wordt grimmiger, beaamt Nicolai. “Dat kan deprimerend zijn, omdat we nu vervolging zien in gebieden die vroeger stabiel en christelijk leken, zoals in de Sahel, West-Afrika en Mozambique. Je ziet veel meer fysiek geweld, ook tegen vrouwen en kinderen.” Tegelijk vindt hij het bijzonder dat regimes letten op de ranglijst. “Ze vinden het niet leuk om hoog op de ranglijst te staan. Vervolgde christenen worden soms opgepakt, maar niet gemarteld. Voor regeringen is het van belang internationaal geen gezichtsverlies te lijden; dat geeft christenen iets meer ruimte.”

Tegelijk, constateert Nicolai, gaat God door met Zijn werk. “In het Westen is het christendom op z’n retour, maar in Azië en Afrika groeit de kerk enorm. Dat is geweldig bemoedigend, hoopvol en geestelijk verrijkend. Die kant van het verhaal maakt me heel erg blij.”