“Op dit moment zien we veel bommen die niet ontploffen”, zegt Victor Punin, een predikant in Kiev. “We horen getuigenissen van mensen die kort voor een aanval uit de gevarenzone zijn gehaald.”
Ondanks het meedogenloze conflict dat al enkele weken in zijn land woedt, bidden Victor en zijn gemeente met een duidelijke verwachting dat hun gebeden verhoord zullen worden. “Vandaag hebben we om 12.00 uur gebeden met alle denominaties”, zegt Victor. “Er werd aangekondigd dat heel Oekraïne samen zou bidden, hoewel het moeilijk is om elkaar persoonlijk te ontmoeten.”
Zijn vriend dominee Keith Daniel beaamt het. “De Oekraïense kerk is een biddende kerk.” Het is duidelijk, luisterend naar hun verhalen, dat de kerk dient en missiegericht is. Het is een kerk die in de loop der jaren is gerijpt. Een cruciale ontwikkeling.
Keith woont in de centraal gelegen stad Kryvyi Rih. Hij herinnert zich hoe hij voor het eerst, in 1999 als zendeling naar Oekraïne ging. Het was een paar jaar na de val van het IJzeren Gordijn, “een spannende tijd”.
In de jaren negentig vonden overal kerkplantingen plaats. Het was bijna een opwekking, blikt Keith terug. “Er was inbreng vanuit het buitenland en er is veel goeds gedaan. Met al die nieuwe kerkstichtingen leerden veel jonge predikanten de kneepjes van het vak.”
Een volwassen kerk
Toch kijkt Keith niet terug op de vorige eeuw als een ‘gouden eeuw’ voor de kerk in Oekraïne. Toen hij in 2010 terugkeerde om in Oekraïne de discipelschapsorganisatie Kingfisher Mobilizing Centre te leiden, stond hij versteld van de transformatie die kerken hadden ondergaan.
“Ik ontdekte dat de Oekraïense kerk op zoveel manieren volwassen was geworden”, zegt hij. “Kerken zijn nu actief in zending.” Het is een volwassenheid die de Oekraïense kerken goed van pas komt nu de duisternis van het oorlog opnieuw hun land overschaduwt. Veel kerken in het hele land staan klaar om een cruciale rol – humanitair en spiritueel – te spelen in de huidige crisis.
“Onze mensen reizen het hele land door om te helpen”, voegt Victor eraan toe. “Ze doen verschillende dingen. In Kiev helpen ze mensen in schuilkelders. Ze staan mensen bij die alleen in appartementen wonen – ze praten hen moed in, brengen voedsel en voorzien in allerlei soorten behoeften. Velen helpen vluchtelingen de grens over te komen.”
Barrières doorbroken
Het is gemakkelijk om de betekenis te missen van de woorden ‘alle denominaties’ die Victor gebruikt wanneer hij spreekt over hun gebedsbijeenkomsten. Toen het IJzeren Gordijn in 1990 viel en er nieuwe kerken in Oekraïne werden geplant, was er een duidelijk gebrek aan eenheid in veel delen van de christelijke kerk.
“De charismatische evangelischen werden door de orthodoxe gelovigen meestal gezien als een sekte van rare mensen”, herinnert Keith zich. Er heerste ook wantrouwen tussen pinkstergelovigen en nieuwgeplante charismatische kerken. Dat blijkt nu allemaal veranderd. De huidige crisis met Rusland is de grootste oorzaak van een veranderde houding.
“Evangelischen stonden altijd een beetje in de schaduw van de Orthodoxe kerken”, zegt Keith. “Maar sinds het geweld in de Donbas-regio in 2014 begon, traden ze op de voorgrond door heel actief de gemeenschap te helpen. Omstanders begonnen te zeggen: ‘wauw, deze mensen zijn echt oprechte christenen!’ De Heer doorbreekt kerkmuren. Dat is prachtig!”
“Er is nu respect voor elkaar”, is zijn ervaring. “In onze stad hebben verschillende denominaties regelmatig bijeenkomsten gehad, samen gegeten en samen gebeden. We zijn begonnen elkaars hart te zien.” Op dit moment zijn alle verschillen die scheiding maakten ingestort, zegt ook Victor. “Elke christen bidt met dezelfde houding.”
De gecoördineerde daden van gebed en dienstbaarheid zijn des te indrukwekkender als je bedenkt hoe moeilijk het is voor kerken om te blijven functioneren in de huidige chaotische omstandigheden. “We kunnen geen zondagse bijeenkomsten houden en we kunnen ons personeel niet betalen”, zegt Victor. “Het hele bestuur van kerken ligt plat. Veel leden van onze gemeente hebben ervoor gekozen om Kiev of zelfs Oekraïne te ontvluchten. De kerk als instituut werkt nu niet, maar als relationeel lichaam zijn we dat nog steeds.”
Stapsgewijze omslag
“Elke ochtend nemen we contact op met iedereen in de kerk, met de vraag waar ze zijn. Zijn ze veilig, is alles in orde? We richten ons op het dienen en bemoedigen van elkaar. Zo verblijven er momenteel elf mensen in ons huis, omdat zij geen onderdak meer hadden.”
Keith zegt dat hij een stapsgewijze verandering zag in de toewijding van de Oekraïense kerk om hun gemeenschappen te dienen tijdens de Russische invasie van de regio Donetsk in 2014. Hij haalt een kerkproject aan dat hij zag beginnen in Marinka, een klein stadje in de buurt van Donetsk.
“Op het hoogtepunt van de strijd werd er een bakkerij gebombardeerd, die tot dan de regio van brood had voorzien. Leden van een lokale kerk kregen giften uit heel Europa. Van dat geld huurden ze een pand, openden een bakkerij en huurden het personeel in van de verwoeste bakkerij. En dit werd een ontmoetingspunt voor de hele gemeenschap. Op de tweede verdieping kwamen ze bijeen als een kerk, niet behorend tot een bepaalde richting. De kerk staat open voor iedereen.”
Rust en kalmte
Op mediabeelden is te zien hoe burgers zich bewapenen met geweren en molotovcocktails. Hoe kijken Victor en zijn medechristenen naar gewelddadig verzet? Terwijl veel burgers zich bewapenen, proberen de meeste van deze christenen elke vorm van gewelddadige confrontatie te vermijden. “Veel christenen nemen niet graag de wapens op en voelen er weinig voor om anderen om het leven te brengen. Het liefst zouden ze Oekraïne verlaten.”
Op de vraag hoe zijn overgebleven gemeente zich voelt, antwoordt Victor: “Dat vind ik zo wonderlijk! Er is rust en kalmte onder de mensen met wie ik contact heb. Ik zie bij veel kerkmensen dat ze zich niet uit het veld laten slaan en onder hen grote bereidheid is om gewoon iets te doen. Natuurlijk zijn er altijd mensen die eerst aan zichzelf denken. Maar ik sta verrast hoeveel mensen bereid zijn zich op te offeren voor anderen.”
Voor Keith heeft de kerk in Oekraïne in de afgelopen decennia een indrukwekkende metamorfose ondergaan. “De kerk is nu volwassen. Ze is zelfvoorzienend en plant zichzelf voort. Ik denk dat wij als kerk in het Westen nog veel van de kerk in Oekraïne kunnen leren.”
Inspiratiemail
Wil je ook graag via de e-mail op de hoogte gehouden worden van komende Open Doors-evenementen en nieuws uit de vervolgde kerk? Schrijf je in en ontvang elke maand de inspiratiemail van Open Doors.
