De kracht van Zijn opstanding ervaren

De overlappende realiteit van kruis en opstanding

‘Ik wil Christus kennen en de kracht van Zijn opstanding ervaren, ik wil delen in Zijn lijden en aan Hem gelijk worden in zijn dood, in de hoop misschien ook zelf uit de dood op te staan.’

Filippenzen 3:10-11

Opstanding nu

Hoe ervaren wij de kracht van Christus’ opstanding? Als christenen vandaag nadenken over de betekenis van de opstanding en van Pasen voor hen persoonlijk, dan denken ze vaak vooral aan de toekomstige realiteit van het eeuwig leven met de Here God. Michael Gorman bevestigt dat het Nieuwe Testament voluit spreekt over die belofte, maar net zoveel aandacht geeft aan de huidige realiteit van de opstanding. Voor Paulus is iedere dag een klein paasfeest, of liever: elke dag beleven we dood en opstanding, de belichaming van het paasmysterie. In de doop hebben we volgens Paulus gedeeld in de dood en opstanding van Jezus Christus (Romeinen 6). Ons oude zelf is met Hem gekruisigd (6:6), en een nieuw zelf is opgewekt ‘om, zoals Christus door de macht van de Vader uit de dood is opgewekt, een nieuw leven te leiden’ (6:4). 

Paulus beschrijft dit nieuwe leven als sterven aan de zonde en leven voor God. De uiteindelijke uitkomst van dit nieuwe leven is het toekomstige eeuwige leven (6:5, 22-23), maar in Paulus’ woorden over de doop ligt de nadruk niet op de toekomstige opstanding, maar op nieuw leven hier en nu: we zijn ‘in Christus Jezus levend voor God’ (6:11).  

De betekenis van de opstanding is niet vooral dat we naar de hemel gaan als we sterven, schrijft Gorman, maar dat we ons in de doop met Jezus Christus omkleden (Galaten 3:27) en dan vervolgens iedere dag datzelfde doen (Romeinen 13:14).  

Theosis

Opnieuw blijkt dus hoe in de participatie-theologie de nadruk ligt op de transformatie van ons huidige bestaan door ons delen in Jezus Christus, Zijn verhaal en Zijn realiteit. Christus werd gehoorzaam tot in de dood, zodat wij mogen delen in Zijn luister. Hij werd arm, opdat wij rijk worden. Hij werd één met de zonde, zodat wij ‘gerechtigheid van God in Hem’ zouden worden (2 Korintiërs 5:21, HSV). Ingelijfd in Christus delen we in Zijn identiteit en worden we veranderd naar Zijn beeld, en zo worden we ook ingelijfd in God en worden we God-gelijkvormig. 

Gorman gebruikt hiervoor het woord theosis, of vergoddelijking, een woord uit de vroege en de Oosterse kerk: God/Christus werd wat wij zijn, zodat wij kunnen worden wat God/Christus is. Niet op een manier waarop het onderscheid tussen Schepper en schepsel vervaagt! Maar zoals een vroege Byzantijnse theoloog deze ‘participatie’ in God omschreef: “Het is zoals wanneer je een ijzeren zwaard in het vuur legt; het blijft ijzer, maar het neemt bepaalde eigenschappen aan van het vuur – licht en warmte.”  

Ook theosis heeft voor Gorman een kruisvormig karakter: we worden God-gelijk als we als kerk delen in de kruisvormige missie en leven van God, Vader, Zoon en Geest. Zijn omschrijving van theosis is dan ook: “The Spirit-enabled transformative participation in the life and character of God revealed in the crucified and resurrected Messiah Jesus.” Gods wezen is kruisvormig, en door in Hem te delen weerspiegelen we Zijn zelfgevende liefde. 

Kruisvormig of opstandings­vormig?

Waarom heb ik (met Michael Gorman) in deze serie steeds geschreven over het kruisvormige karakter van participatie in Jezus Christus? Is het christelijk leven niet evengoed opstandingsvormig? In Filippenzen 3 spreekt Paulus in een adem over delen in het lijden en de dood van Christus, én over het ervaren van Zijn opstandingskracht. Spreekt Paulus niet eigenlijk altijd in een adem over die twee: kruis én opstanding – sterven én opstaan met Christus? Komt Pasen wel tot gelding als we blijven spreken over kruisvormig leven?  

Gorman zelf reageert allereerst bevestigend op deze vragen: natuurlijk betekent delen in Jezus Christus delen in de levende en opgestane Heer. Onze verlossing rust in Zijn kruis én Zijn opstanding – zoals het Nieuwe Testament erover spreekt vormen die twee samen één verlossingsgebeuren. Hij is Degene die leven geeft. Delen in Christus betekent dat we werkelijk een nieuw leven leven (Romeinen 6:4). Desondanks houdt Gorman vast aan de prioriteit van het begrip ‘kruisvormig’ om de vorm van het leven in eenheid met Jezus Christus te omschrijven.  

Overlappende realiteiten

De eerste reden hiervoor is dat we in Paulus wel een duidelijk kruisvormig patroon herkennen van het leven in Christus (hoewel [x], niet [y] maar [z], zie mijn derde blog), maar geen parallel opstandingsvormig patroon. De paradox van participatie is juist, dat het kruisvormige leven in Christus tegelijk participatie is in Zijn opstanding: het kruisvormige leven is doordrongen van de kracht van de opstanding. Het is resurrectional, maar niet resurrectiform.  

Paulus begrijpt het leven in Christus als een volgorde van dood gevolgd door opstanding, of lijden gevolgd door heerlijkheid. Maar hij beseft ook dat er leven is te midden van dood, en heerlijkheid te midden van lijden. De dynamiek van dood en opstanding is niet alleen opvolgend, maar ook, paradoxaal, gelijktijdig! Dat Paulus in een adem spreekt over het kennen van de opstandingskracht en het delen in Christus’ lijden, wijst erop dat wie in Christus zijn en gelijkvormig worden aan Zijn dood, op paradoxale wijze tegelijk zowel Zijn lijden ervaren én de kracht van Zijn opstanding.

Delen in Zijn opstanding en delen in Zijn dood zijn de overlappende realiteiten van het christelijke leven. Dat gold in Filippi, dat geldt in Noord-Korea en Iran, en dat geldt ook voor onszelf. We zijn met Christus gekruisigd én opgestaan (tot een nieuw leven), maar de fundamentele vorm van dat huidige opstandingsleven is kruisvormig. Participatie in Jezus Christus is kruisvormig, maar juist zo is het doordrongen en bekrachtigd door de opstanding, of liever: door de (Geest van de) opgestane gekruisigde Christus! We delen in de opgestane Christus door voortdurend Zijn dood te dragen in ons sterfelijke maar opstandings-bekrachtigde lichaam (2 Korintiërs 4:10). 

Het opstandingsleven in Christus is dezelfde realiteit als het kruisvormige leven. In Christus zijn betekent dat we voortdurend gelijktijdig Goede Vrijdag en Pasen belichamen. Goede Vrijdag geeft het patroon, Pasen geeft de kracht. We kunnen alleen leven in de vorm van het kruis omdat de Here Jezus uit de dood is opgestaan om van ons een nieuwe schepping te maken. Die nieuwe schepping draagt de hoopvolle belofte in zich van het eschaton, waarin ons kruisvormige bestaan eindelijk zal leiden tot een opstandingsvormig bestaan.  

Tot besluit

In vijf blogs heb ik een weergave proberen te geven van inzichten uit de participatie-theologie, en daarbij heb ik vooral Michael J. Gorman aan het woord gelaten. Mijn hoop is dat de lezer nieuw Bijbels inzicht heeft ontwikkeld over de betekenis van ons leven in Jezus Christus. Mijn hoop is dat we zo geloofsidioom vinden om beter te begrijpen waarom de vervolgde kerk moet lijden omwille van de Here Jezus. Dat we de geloofsbeleving van vervolgde christenen ook beter kunnen begrijpen. Mijn hoop is ook dat we met verwondering steeds meer de realiteit gaan ervaren hoe Christus, de Gekruisigde, in ons eigen leven en kerkzijn gestalte krijgt. Want Hij is waarlijk opgestaan!  

Reacties?

Welkom op willemd@opendoors.nl. 

Bibliografie

Gorman, Michael J.  

• Cruciformity: Paul’s Narrative Spirituality of the Cross, 2001. 
• Inhabiting the Cruciform God: Kenosis, Justification, and Theosis in Paul’s Narrative Soteriology, 2009.  
• Becoming the Gospel: Paul, Participation, and Mission, 2015.  
• Participation; Paul’s Vision of Life in Christ. Cambridge: Grove Books, 2018. [e-book; dit is een goede introductie] 
• Participating in Christ, Explorations in Paul’s Theology and Spirituality, 2019.